Divina Commedia (Napulitano)/24

'A Wikisource.

[p. 107 càgna]

CANTO VINTIQUATTESEMO
ARGOMIENTO
Partute li Poete da la Sesta borgia, da dove esceno saglienno pe ncoppa a na montagna de prete sgarrupate, arrivano a la parte deritta. Po' vedeno na laria e profonna vallata addò mmiezo a sierpe, serpentune e serpetielle, a una e a cciento cape, vanno correnno ll'aneme de li mariuole a l'annuda e spaventate, che se ncenneresceno primma, e ppo' tornano a ccomparè, comm'a la Fenicia. Ccà li Poete trovano a Vanno Fucce mariuolo de Cchiesia, lo quale mmece soja facette ncorpà de l'arruobbo a no cierto Vanno de la Nona, che scelleratamente facette 'mpennere, ntramente sarria spettata a isso chesta pena.


Stevamo justo a lo principio d'anno
Quanno dinto a l'aquario sta lo Sole
E a mmiezo juorno già le nnotte vanno,
Quanno nterra già scennere nce sole
La neva che se specchia janca janca
E assaje durare tosta cchiù non pole,
Lo cafòne a lo quale rrobba manca
Se sose e tenemente la campagna
Tutta neva, e a guardarela non stanca;

[p. 108 càgna]

Torna a la casa, e da ccà e llà se lagna
Comme a chi cchiù non sape che se faccia,
Po' torna, e de speranza fa cuccagna,
Vedenno che lo munno à n'autra faccia
Mpoco tiempo, sonanno n'autro tasto
A ppàscere le ppecore già caccia.
CCossì mme fice spaventà lo Masto
Quanno nce vidde lo dolore 'nfronte,
Ch'a tiempo a cchello mmale era lo nchiasto;
Arrivate che ffujemo a chillo ponte
Lo Masto doce doce se votaje
Comm'era stato abbascio de lo monte.
Le bbraccia pe no poco aprette assaje,
E doppo avere tutta llà guardata
Chell'arroina, lesto mm'acchiappaje.
E comm'a chi già face na penzata
E sa che à da succedere a ogne posta,
Tiranno a mme a la cimma a la spartata
Ncopp'a na preta n'autra ponta ammosta,
Dicenno: Ncopp'a chesta ccà t'acchiappa,
Ma vide primma si a tenerte è ttosta,
Nisciuno nc'era vestuto de cappa,
Ma io jeva fora e isso dinto,
Jenno llà tutte duje de chiappa 'nchiappa.
E si non fosse che da ccà già strinto
Cchiù che da l'autro era la costa corta,
Non saccio d'isso, ma io sarria già vinto.
Ma pecchè Malaborgia llà porta
Da chillo puzzo vascio tutta penne,
Lo sito d'ogne valla lesto porta,
Che na costa s'aiza e l'autra scenne;
A la ponta arrivajemo a chillo lato,
Addò l'urdema preta nce s'appenne.
Io steva tanto e ttano llà affannato
Che ghiuto ncoppa non trovaje arricietto,
E mm' assettaje appena llà arrivato.

[p. 109 càgna]

Mo ccà da faticare àje co lo pietto
Lo Masto mme dicette, ca ronfanno
Non se fa niente, e manco into a lo lietto.
E chi accossì la vita passa ogne anno
D'isso non lassa n'allicuordo nterra,
Che comme a ffummo nn'aria va passanno.
Fatte passà sta sboria che mo sferra,
E vince ogne battaglia, e sta a ssentire,
Si lo cuorpo non cade e te fa guerra.
Cchiù llonga scala s'àve da saglire:
N'avasta che da chiste si partuto,
Autro non dico, ca mme staje a ccapìre.
Mme voto allora e lesto sto sosuto,
Cchiù forza avenno che non me senteva,
Dicenno: Sto cchiù fforte e 'ngagliarduto.
Ncopp'a lo scuoglio co lo Masto jeva,
Ch'era stritto, spuntuto, e brutta cosa,
E auto cchiù de chillo che nce aveva.
E parlava accossì pe ddì quaccosa,
Quanno na voce ascette da no fuosso
A ddì sciure che nn'erano de rosa.
Non sentette io, simbè co lo spercuosso
Steva ncoppa de l'arco p'ascoltare,
Ma chi parlava steva d'ira smuosso.
Steva avotato abbascio, ma guardare
Non poteva a lo funno accossì scuro;
E dicette io: Sio Masto, àje da passare
Da l'autra parte a scravaccà lo muro;
Che comme sento ccà, ma non lo 'ntenno,
Accossì bbeco, e niente nce affejuro.
Autra risposta, disse, non te renno,
Si non lo ffaccio, ca chest'addimmanna,
S'à da sentì, ma niente cchiù dicenno.
Pe lo ponte scennimmo a chella bbanna,
Addò s'aunesce co l'ottavo ggiro,
E ppò la borgia veco justo 'ncanna.

[p. 110 càgna]

Terribbele e tropeja veco de niro
Co ssierpe a cciento a cciento, e a tanta pena
Io mme sentea cadè comm'a no piro.
Cchiù non se vante Libbia co l'arena
Facenno sierpe comm'a le ppantère,
Serpune a cciento cape, e cchiù nne mena!
Nè tanta peste e tanta le cchiù nere
La Tiopia pure nn'ammostaje,
Nè l'Aggitto menaje cchiù de lumère.
Nfra chesta borgia che s'annabbessaje
Correvano li ggente spaventate,
Senza sperà pertuso, e io li gguardaje.
Sierpe avevano a le mmane attaccate;
E co la coda justo into a li rine
E la capo, e da nanze 'ntorcigliate.
Teccote a uno nfra chilli vicine
Mozzecanno no serpe nce corrette
Addò steva lo cuollo, comm'angine.
Nè O nè I cchiù priesto se dicette,
Comme chillo appicciato, 'ncenneruto
Cadenno addeventaje, e llà sparette;
E quanno nterra cchiù non fuje stennuto
S'aunaje la cennere essa stessa,
E chillo llà tornaje cchiù 'nzallanuto.
Accossì pe li savie se confessa
Che la Fenicia more e ttorna a nasce
Doppo Cìncocientanne, ed è semp'essa.
D'erba e biava 'nvita non se pasce;
Ma de ngienzo e de lacreme àve mocca,
E nardo e mmirra so ll'urdeme fasce.
Comm'a chillo che ccade e non se tocca,
Ca lo demmonio nterra già lo tira,
O morenno de subbeto s'abbocca;
Sosuto, tuorno tuorno isso s'ammira,
Appaurato pe lo gran tremmore,
Ch'àva sentuto, e guardanno sospira;

[p. 111 càgna]

Accossì era chillo peccatore,
La justizia de Dio porta primera
Menanno ste mmazzate ntutte ll'ore!
Lo Masto addimmannaje chillo chi era,
Lle risponnette: Io songo de Toscana,
Da poco tiempo sto a sta borgia nera.
Fice vita da bestia e non già umana,
Comm'a mmulo che ffuje: So Vanno Fucce,
Bestia, e Pistoja mme fuje degna tana.
E io a lo Masto: Dì, non simmo ciucce,
E addimmanna qua corpa lo scannaje
Ch'ommo de sango pare e d'affarucce.
Lo peccatore 'ntese, e s'avotaje,
Guardanno a mme co n'uocchio cupo e tristo,
E da lo scuorno quase se 'mpetraje.
Dicette: Cchiù mme dole che m'àje visto
Dinto a chesta miseria justo oje,
Che quanno ancora vivo io era 'nzisto.
Io non pozzo annià chello che bbuoje;
Sto abbascio tanto, ca a la sacrestia
Arrobbaje e saperlo tu lo ppuoje,
E 'mpiso nne fuje n'autro mmece mia
Ma, a non avè de chesto mo piacere,
Si sarraje fora ccà da chesta via,
Stienne le rrecchie, e siente pe volere:
Pistoja de Nire mette ggente a parte,
Po' Sciorenza farrà quanto è dovere.
Marciello Malaspina chiamma a Marte
E a Valle Macra sarrà comparuto,
E co fforte tempesta 'nchelle pparte
A Piceno sarrà po' commattuto;
Tanto che farrà cose de tarrore,
E ogne Ghianco nne sarrà feruto;
Te l'aggio ditto pe te dà dolore.